در چند سال گذشته ، به عنوان پاسخی به نیاز روز افزون و به منظور کاهش ضایعات و بهبود عملکرد ، چندین فناوری نوآورانه در بخش ساخت و ساز پدیدار شد.
فن آوری های اطلاعات و ارتباطات جدید (Information and Communication Technologies-ICT) روش های کاری سنتی را به چالش کشیده و در زمینه های تجارت الکترونیکی و مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) تغییرات بسیاری را موجب گردیده است.
به تدریج، این فن آوری ها در فرآیندهای ساخت و ساز ادغام شده و چشم انداز سودهای بالقوه را نشان می دهند.
بسترهای تجارت الکترونیک ، که ممکن است شکل های مختلفی داشته باشند، نقش مهمی در ابزارهای ارتباطی و مدیریت فرایند تجاری دارند و به عنوان یک پشتیبان مؤثر برای همکاری، مدیریت اطلاعات و اشتراک گذاری ظاهر می شوند.
سایت های پشتیبانی شده توسط این سیستم عامل های الکترونیکی شیوه های ارتباطی زنجیره تأمین را ضبط می کنند و ارتباطات کنترل شده ای را ارائه می دهند، بدین وسیله ارتباط ابزارهای تبادل اطلاعات برای صنعت به تدریج مشهود می شود.
فرآیندهای تجاری خودکار که توسط این سیستم عامل ها پشتیبانی می شوند امکان افزایش کارآیی فرایند و قابلیت های مدیریت پروژه را فراهم می کنند و نقش اطلاعات را در طول دوره پروژه ها افزایش می دهند و یک محیط مبتنی بر اطلاعات را ایجاد می کنند که پتانسیل BIM را بهبود می بخشد و اجرای آن را برمی‌انگیزد و اجرای BIM با تکیه بر اشتراک دانش در کل چرخه عمر یک ساختمان، زنجیره تأمین و یکپارچکی چرخه عمر را ممکن و توانایی های مدیریت اطلاعات را بهبود می بخشد.
با توجه به این مسائل نوظهور، در این متن یک رویکرد نوآورانه برای خرید الکترونیکی در ساخت و ساز را پیشنهاد می کنیم که از BIM برای پشتیبانی از فرآیندهای تدارکات الکترونیکی استفاده می کند. فرضیه چارچوب پیشنهادی این است که راه حلهای مبتنی بر BIM می تواند اثرات منفی از تکه تکه شدن چرخه عمر پروژه ساخت و ساز را از طریق ادغام و یکپارچگی اطلاعات در سراسر فرآیندهای تدارکات در چرخه عمر یک پروژه کاهش دهد. این به معنای رویکردهای جدید استراتژیک برای چرخه تامین و پشتیبانی از تصمیمات دقیق تر است. نتیجه، ابزاری یکپارچه متصل به یک پایگاه دانش غنی قادر به انجام عملیات پیشرفته است که قادر به تقویت روابط و همکاری های معاملاتی در سراسر زنجیره تأمین است.
دستیابی به این هدف ، با مرور ادبیات مربوط به تدارکات-الکترونیکی و BIM، با تمرکز بر پیشرفت های مهم و مهمترین تأثیرات در صنعت ساخت و ساز آغاز می شود.
سپس یک مدل خرید الکترونیکی مبتنی بر BIM و نمونه اولیه مربوطه که برای تست اعتبار مدل فرموله شده، تهیه می شود.
سرانجام ، نتایج تحقیق در مورد کاربرد نمونه اولیه در یک مطالعه موردی آزمایشی بعنوان مهمترین بخش مسیر ارائه می گردد.
تدارکات الکترونیکی و BIM در بخش مهندسی و ساخت
- تحولات تدارکات الکترونیکی در بخش AEC (Architecting, Engineering, Construction)
به نظر کارشناسان، استفاده از سیستم عامل های تدارکات الکترونیکی منجر به کاهش بیش از 3٪ از هزینه های عمومی بدون کاهش در خروجی ها می شود، به این دلیل که خرید الکترونیکی به کاهش پیچیدگی ، بهبود رقابت و شفافیت کمک می کند و یک محیط الکترونیکی یکپارچه برای حمایت از ابزارهای الکترونیکی پیشرفته برای مدیریت و نظارت بر قراردادها ایجاد می کند.
خرید الکترونیکی به عنوان یک راه حل کلی بهترین است، که بسیاری از مراحل تدارکات را در سراسر سازمان ادغام و ساده می کند. برخی از این مراحل خرید به شرح زیر است:
- پیش ارزیابی الکترونیکی: به ارزیابی چند جانبه از نیازها و راهبردهای تهیه اشاره دارد.
- ابلاغ الکترونیکی: در مورد انتشار الکترونیکی اطلاعیه های خرید و فروش عمومی.
- ارسال الکترونیکی: در مورد ارسال الکترونیکی پیشنهادها.
- تصمیم گیری الکترونیکی: در مورد ارزیابی الکترونیکی پیشنهادها، ارتباط بعدی ارزیابی ارزیابی نتایج، و بحث و تحلیل نتایج.
- جایزه الکترونیکی: در مورد جوایز قرارداد الکترونیکی به تأمین کنندگان با بهترین پیشنهادها
- سفارش الکترونیکی: در مورد کلیه فعالیت ها ، از جمله ارسال سند سفارش از خریداران عمومی به تأمین کنندگان ، به انتقال دستورالعمل های تحویل کالا و خدمات سفارش داده شده.
- سفارش الکترونیکی: در مورد کلیه فعالیت ها ، از جمله ارسال سند سفارش از خریداران عمومی به تأمین کنندگان ، به انتقال دستورالعمل های تحویل کالا و خدمات سفارش داده شده.
- پرداخت الکترونیکی: مدیریت و اجرای پرداخت الکترونیکی توافق شده.
- مدیریت قرارداد الکترونیکی: به استفاده از ابزارهای الکترونیکی مدیریت قرارداد برای نظارت و بهبود عملکرد قرارداد و مدیریت اسناد اشاره دارد.
- ارزیابی الکترونیکی پس از پست الکترونیکی: ارزیابی چند جانبه توافق شده در اجرای قرارداد و نسل نهایی KPI ها برای پشتیبانی از فرآیندهای مناقصه در آینده.
در یک زمینه کاملاً یکپارچه و بدون کاغذ، تمام این فرایندها باید با هم ترکیب شوند و تمام اطلاعات مربوطه باید بصورت الکترونیکی در دسترس قرار گیرند.
این کار باعث می شود تا کار اداری کاهش یابد و فرآیندهای عملیاتی خودکار شود، لذا فرصت بیشتری برای تفکر استراتژیک فراهم می شود.
از طرف دیگر، کارآیی اطلاعات بازار را بیشتر و امکان تنظیم دقیق تصمیمات تدارکات از جمله ارزیابی ارایه دهنده و پیشنهاد ارائه شده، روش های تدارکات و استراتژی های مذاکره را فراهم می آورد.
با توجه به مزایای فوق، چندین کشور اجرای تدارکات الکترونیکی را در بخش دولتی تشویق کرده اند. به عنوان مثال، در پرتغال قانون پیمان های عمومی (PCC) که در 29 ژانویه 2008 با عنوان قانون 18/2008 تصویب شد، از 29 ژوئیه سال 2008 لازم الاجرا شده و خرید الکترونیکی عمومی در پرتغال را اجباری نموده است.
در حال حاضر، تدارکات عمومی کاملاً بدون کاغذ است و بخش خصوصی به مزایای آن واقف شده و خرید الکترونیکی را به ویژه در بخش ساخت و ساز پیاده نموده است.
این وضعیت فرصت های جالبی را برای ارائه دهندگان خدمات خرید الکترونیکی ایجاد می کند و انگیزه مهمی را برای ساخت و ساز فراهم می کند زیرا شرکت ها و مقامات دولتی را به سمت مدرن سازی و دیجیتالی شدن سوق می دهد و اجرای سیستم های کارآمدتر ، مشارکتی و باهوش تر را ملزم می کند.
به ناچار ، فضای رقابتی پیرامون ارائه دهندگان خدمات خرید الکترونیکی، توسعه راه حل های تدارکات پیشرفته را تهییج می نماید که موجب یکپارچگی نه تنها چرخه تدارکات بلکه تمامی چرخه های عمر پروژه می گردد.
در برابر پتانسیل های فنی ابزارهای الکترونیکی موجود، چشم اندازهای استراتژیک در مورد خرید و رویکردهای یکپارچه تر برای تأمین زنجیره ها قدرت بیشتری پیدا می کند و ادغام خرید الکترونیکی با سایر فناوری های اطلاعات و ارتباطات مبتنی بر صنعت، مانند BIM، اهمیت بیشتری پیدا می کند.
پژوهش حاضر منعکس کننده این محیط است و به طور مؤثر این فناوری های مرتبط را که در حال تغییرالگوی ساخت و ساز هستند، یکپارچه می کند.
- مدل سازی اطلاعات ساختمان(BIM)
BIM در دهه گذشته با پیشرفت سیستم های طراحی رایانه ای (CAD)، مدل های سه بعدی مجازی از ساختمانها با داده های مکمل (به عنوان خصوصیات بدنی ، هزینه های واحد ، جزئیات ساخت و غیره) را توسعه داده است.
به عنوان یک روش جدید، BIM مشارکتی بین کلیه تخصص ها در مراحل مختلف پروژه ساخت و ساز ایجاد می کند که در طول چرخه عمر ساختمان استفاده می شود و امکان استفاده بهینه از منابع را فراهم کرده، کاهش خطاهای ناشی از کمبود اطلاعات / ارتباطات را کاهش داده، و مدیریت هزینه های عملیات ساختمانی را کارامدتر می نماید.
استفاده از BIM در چند سال گذشته افزایش چشمگیری داشته که این بیشتر به دلیل پتانسیل این فناوری در بهبود عملکرد پروژه ساخت و ساز به طور گسترده است. ایستمن و همکاران.
استدلال می کند که تکنولوژی BIM امکان ساختن یک مدل دقیق و پارامتریک سه بعدی دقیق از یک ساختمان را که شامل هندسه دقیق و داده های مربوطه لازم برای حمایت از ساخت و تدارکات است، را میسر می سازد، که به طور مؤثر در افزایش همکاری و کیفیت پروژه کمک می کند.
Thorpe و همکاران. همچنین تأکید می کند که با ساخت شبیه سازی واقعیت مجازی ، BIM درک پروژه را تقویت می کند و بر تصمیم گیری یکپارچه و هماهنگ در زنجیره های تأمین تأکید می کند، و به صنعت ساخت و ساز ابزاری می دهد تا از تصمیمات سختگیرانه و منسجم تر در طول چرخه عمر ساختمان پشتیبانی کند.
نویسندگان دیگری نیز خاطرنشان می کنند که مزایای واقعی BIM هنگام استفاده از فناوری در کل چرخه عمر پروژه، از طراحی گرفته تا تخریب به دست می آید.
این مهم به یک چالش بزرگ منجر می شود: “تبادل داده بین همه طرفین نیاز به تعامل یکپارچه دارد“. تلاش هایی برای رفع این مشکل انجام شده است ، که عمدتا مربوط به توسعه قالب های استاندارد مانند (IFC-Industry Foundation Classes) است.
IFC یک فرمت قابل تعامل هدف گرا برای نمایش داده های مدل محصول ساختمانی است و ممکن است متداول ترین قالب برای اهداف قابلیت همکاری باشد.
صنعت ساختمان اهمیت قابلیت همکاری برای دستیابی به فرآیندهای کاری یکپارچه و خودکار، صرفه جویی در هزینه و زمان را ملاک کار خود قرارداده و هر چه رشته های بیشتری در صنعت ساخت و ساز، الگوبرداری از اطلاعات ساختمان و طراحی یکپارچه و فرآیندهای تحویل کار را اتخاذ می کنند، نیاز به برنامه های کاربردی قابل تعامل واضح تر می شود. لیپمن و همکاران مشاهده کردند که رهبران صنعت و سازمان های دولتی اهمیت رسیدگی به مسئله قابلیت همکاری را درک می کنند و گزارش های متعدد ضرورت حل این مشکل را تأیید می کند. برای مثال، گزارش شورای تحقیقات ملی درباره رقابت و کارایی ساخت و ساز در ایالات متحده ، به وضوح بیان می کند که عدم وجود قابلیت همکاری یکی از دلایل اصلی ضایعات و ناکارآمدی صنعت ساختمان است.
در یک سناریو قابل تعامل، BIM ابزاری قدرتمند برای پشتیبانی از یکپارچگی چرخه عمر است و در مورد خاص که در این مقاله شرح داده شده است، برای پشتیبانی از فرایند تدارکات الکترونیکی است. اطلاعات موجود در مدل طراحی مبتنی بر BIM را می توان مستقیماً در یک فرآیند تدارکات الکترونیکی به اشتراک گذاشت، که می تواند بار سنگین کار انسانی و خطاهای دستی در کار سنتی را کاهش دهد. با توجه به پیچیدگی ساخت و ساز، فرایندهای خرید الکترونیکی هنوز وقت گیر بوده و مستعد خطا هستند.
داشتن همه اطلاعات متمرکز در یک مدل خاص ممکن است باعث افزایش کارایی و دقت فرآیند شود. همانگونه که “ما” و همکاران، در خصوص برجسته کردن مورد تخمین هزینه ذکر کرده اند، چندین برنامه نرم افزاری مبتنی بر BIM مانند Innovaya و Vico Estimator پدید آمده اند که در آن می توان مدل طراحی مبتنی بر BIM را برای انجام مناقصه موثر با برآورد هزینه دقیقی از پروژه های ساختمانی وارد کرد ، لازم به ذکر است که با استفاده از BIM در طی مراحل خرید، دستاوردهای قابل توجهی تحقق می یابد.
در یک محیط بدون کاغذ، قابل تعامل و مبتنی بر اطلاعات مانند محیطی که با استفاده از BIM ایجاد می شود، می توان همکاری های جالبی را با ترکیب BIM با سایر ICT ها ، مانند سیستم عامل های تجارت الکترونیکی ایجاد کرد. این ترکیب باعث می شود سیستم عامل های الکترونیکی ترکیبی قادر به انجام چندین عملیات پیشرفته باشند. Asite نمونه ای از این سیستم عامل های ترکیبی است. در این حالت ، یک اسناد و ابزار مدیریت مدل به یک سرور BIM متصل شده و قابلیت های مدیریت اطلاعات را بهبود می بخشد. همچنین باید از توما به عنوان نوع دیگری از سکوی ترکیبی یاد شود.
این مورد یک سیستم برنامه ریزی مبتنی بر وب است که توسط یک پلتفرم مبتنی بر مدل اساساً مرتبط با مرحله طراحی و ساخت پشتیبانی می شود. اگرچه این موارد نشان می دهد که با این رویکرد ترکیبی می توان نتایج جالبی حاصل کرد، اما کارهای اندکی برای کشف برخی کارکردهای خاص مانند کاربرد BIM برای تدارکات الکترونیکی انجام شده است. که قطعا در آینده نزدیک انجام خواهد شد. از آنجایی که BIM برای کارهای عمومی در چندین کشور اجباری شده است، این برنامه خاص می تواند به عملکرد تأمین هزینه های ساخت و ساز کمک کند، به ویژه با تأکید بر نقش اطلاعات در طول چرخه تامین با تجویز اتوماسیون چندین فرآیند تدارکات، که موجب کاهش احتمال خطاها و مدت زمان پردازش می شود.
- چارچوب تدارکات الکترونیکی مبتنی بر BIM
کارشناسان معتقدند، با پیوستن به پیشرفت های فناوری اطلاعات و ارتباطات و تدارکات در بخش AEC ، راه حل تدارکات الکترونیکی مبتنی بر BIM نه تنها رویکردهای پیشرفته تر و هوشمندانه تر را نسبت به سیستم های خرید الکترونیکی امکان پذیر می کند بلکه باعث تولید شبکه های بزرگ الکترونیکی مبتنی بر اطلاعات می شود که بطور پویا با یکدیگر در تعامل هستند. محیط مبتنی بر اطلاعات کاملی که بدین ترتیب ایجاد می شود، نه تنها اتوماسیون بسیاری از کارهای عملیاتی را تقویت می کند بلکه مدیریت اطلاعات و دانش را نیز قوت می بخشد. این مورد از تصمیمات دقیق تر و رویکردهای استراتژیک برای چرخه تامین پشتیبانی می کند و همکاری مؤثرتری را میان برنامه ریزی، طراحی مشارکتی، تصمیم گیری یکپارچه، تجزیه و تحلیل سناریو، مقایسه محصول، اتوماسیون اسناد، اتوماسیون فرآینده، مدیریت قرارداد و مدیریت عملکرد موجب می گردد.
این رویکرد از خرید الکترونیکی سنتی که در آن پرونده های CAD رد و بدل می شوند، اما عمدتا توسط هر عامل برای چاپ و بازآفرینی مدلهای اطلاعاتی خود استفاده می شود، استفاده مجدد یا یکپارچه سازی اطلاعات و کاهش قطعه قطعه شدن پروژه های ساختمانی را عملا غیر ممکن کرده و مهمترین مانع افزایش بهره وری در ساخت و ساز در نظر گرفته شده است. با تدارکات الکترونیکی مبتنی بر BIM، اطلاعات می توانند به شیوه ای بی نظیر در عوامل مختلف فرآیند تدارکات بکار گرفته شوند.
این روش به هر کاربر این امکان را می دهد تا یک فرآیند مناقصه الکترونیکی را با استفاده از یک مدل BIM آغاز کند. به عنوان مثال، اگر یک پیمانکار مایل به خرید یک کالای خاص برای یک ساختمان باشد، می تواند آن محصول (یا عنصر مرتبط) را در مدل BIM انتخاب کند و روند مناقصه را با استفاده از سکوی الکترونیکی راه اندازی کند. بطور خودکار تمام اطلاعات لازم از مدل به دست می آید و مناقصه آغاز می شود.
ذکر این نکته حائز اهمیت است که استفاده از BIM برای اهداف تدارکاتی، نیاز به یک الگوی کامل دارد، از جمله کلیه اطلاعات لازم برای راه اندازی روند مناقصه، که یک چالش جالب است. هر عنصر BIM شامل چندین مجموعه اطلاعات مانند نتایج کار مربوط به هر عنصر یا شناسایی محصول (یا انواع محصول) می باشد که امکان اجرای اتوماتیک را فراهم می کند.ارتباط این اطلاعات با عناصر BIM که با استفاده از روشی که در شکل 1 ارائه شده است برقرار می شود.
اگرچه پیوندها باید با استفاده از طبقه بندی های موجود، به صورت دستی ایجاد شوند، ولی اطلاعات باید بطور خودکار در مدل IFC درج شوند.
برای اتوماسیون این کار، پلتفرم الکترونیکی باید به یک سرور BIM با امکان ایجاد یک ویژگی جدید در پرونده IFC متصل شود، که در آن اطلاعاتی که قبلاً با عناصر BIM درارتباط بود موجود باشد. پس از آن می توان فرآیند خرید الکترونیکی را به روشی ساده آغاز کرد.(شکل 2)
با انتخاب عنصر BIM، ارسال “درخواست اطلاعات “یا” درخواست توضیحات ” امکان پذیر می گردد، که تضمین می کند تمام اطلاعات (از جمله پیام ها) به مدل مرتبط شده اند. مناقصه گران همچنین ممکن است مناقصه ها را با استفاده از مدل BIM ارسال کنند.
به این معنا که آنها باید اطلاعات خاصی در مورد محصولات، هزینه ها و منابع را به مدل پیوند دهند. این فرآیند مشابه روشی است که قبلاً ارائه شده است.(شکل 3)
درک این نکته مهم است که برخی اطلاعات به راحتی در مدل درج نمی شوند. روش ارائه شده باعث می شود تا سیستم بتواند فایل ها را به عناصر مدل BIM متصل کند و بدین معناست که سیستم باید بین پیام ها و یا پرونده ها و عناصر مدل BIM ارتباطات ایجاد کند. با انتخاب یک عنصر مشخص از BIM (با استفاده از نشانگر یا درخت IFC، که نمای سلسله مراتبی از عناصر IFC است)، باید بتوان تمام اطلاعات مربوط به آن را ضمیمه کرده و در دسترس قرار داد، نه تنها اطلاعات درون مدل بلکه اطلاعات خارجی که قبلاً به مدل متصل شده است (پیام ها ، پرونده ها ، پیوندهای خارجی و غیره). این ویژگی به خریداران و مناقصه گران اجازه می دهد تا اطلاعاتی را که در مدل BIM گنجانده نشده است به اطلاعات موجود، اضافه کنند.
- نمونه اولیه تدارکات الکترونیکی مبتنی بر BIM
استفاده از Cases و Front-End Developmen
اولین قدم برای ایجاد نمونه اولیه، الگوبرداری از گردش کار سنتی برای ساخت چرخه تأمین الکترونیکی ساخت و ساز است، که شامل شناسایی بازیکنان مختلف و فعالیت های ارزش افزا، ایجاد نقشه جریان اطلاعات و تعیین نقاط اصلی تحویل و نقاط تصمیم گیری می باشد.
تهیه یک مکانیسم تجسم استاندارد از مدل فرآیند کسب و کار و مدل (BPMN) برای مدل سازی کلیه فرایندهای سنتی که در مراحل مختلف چرخه ساخت و ساز استفاده شده اند.
با توجه ویژه ای به فعالان، تصمیمات مهم گرفته شده و جریان اطلاعات، تحویل شدنی های اصلی تولید شده در هر مرحله مشخص و توصیف می شوند.
پس از آن، نمودارهای BPMN با جزئیات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و اصلاحات لازم برای بهینه سازی جریان اطلاعات و تقویت کار مشارکتی در گردش کار انجام می گردد که بازهم به فن آوری های موجود مانند BIM اشاره دارد.
بستر های خرید الکترونیکی موجود، نقطه شروع تحولات پیشنهادی است. نمودارهای بدست آمده BPMN از ایجاد یک ماتریس کاربردی پشتیبانی می کند که در آن ویژگی های بستر هر فاز و هر نوع کاربر مشخص می شود که نیازهای اطلاعاتی را که قبلاً مشخص شده اند شامل می شود.
با توجه به ماتریس عملکردی و نمودارهای BPMN ، موارد استفاده تعریف شده و مطابق مشخصات مورد استفاده، Front-End ساخته می شوند.
Microsoft SharePoint ابزاری است برای پیاده سازی این بستر ها بر اساس ساختاری متشکل از یک سری فرم (صفحه) که کاربر در آن تعامل دارد.
هر یک از این قسمت ها فیلدهایی دارند که خروجی از سطوح پایین را نشان داده و ورودی کاربر را جمع می کنند.
معماری Platform
برای پشتیبانی از چارچوب تدارکات BIM-base که قبلاً توضیح داده شد، پلتفرم الکترونیکی (موسوم به پلتفرم PLAGE) با یکپارچه سازی و ترکیب چهار راه حل مختلف موجود، وجود دارد.
Microsoft SharePoint به عنوان سیستم پلتفرم همکاری تجاری و به عنوان یک سیستم Front-End، برای پیاده سازی مجموعه ای از گردش کارها و رویه های قانونی برای تدارکات الکترونیکی استفاده می شود.
ابزارهای الکترونیکی متفاوت ، بصورت یکپارچه و از طریق اتصالات وب سرویس به صورت یکپارچه کار می کنند. معماری فناوری عمومی پلتفرم با ترکیبی از جدیدترین معماری ها مانند معماری مبتنی بر مدل (MDA) ، معماری سرویس گرا (SOA) ، محاسبات ابری و مدل اطلاعات ساختمان (BIM) – چارچوب SOA4BIM – پایه ریزی شده است.
پیش بینی می شود با استفاده از چارچوب SOA4BIM در زمینه تدارکات الکترونیکی ، بسیاری از موانع تکنولوژیکی با استفاده مجدد از بسیاری از کارهای استانداردسازی و تحقیقات انجام شده در بخش BIM و AEC، یعنی IFC و استاندارد STEP(STandard for the Exchange of Product model data)، بر طرف شوند و بطور همزمان می توان برای پیاده سازی از فن آوری هایی مانند Webservices استفاده کرد.
برای ساختاربندی پلتفرم، رویکردهای سرویس گرا با چهار لایه، سازمان یافته اند:
(1) لایه ارائه(Presentation Layer): ارائه رابط کاربری برنامه و شامل اشکال مربوط به تعامل هوشمند مشتری و فناوری های موجود برای تعامل مبتنی بر مرورگر؛
(2) لایه خدمات برنامه(Application Services Layer): اجرای عملکرد تجاری برنامه ، شامل تعدادی از مؤلفه های اجرا شده با استفاده از یک یا چند زبان برنامه نویسی NET.
(3) لایه خدمات تجاری و قابلیت همکاری(Business/Interoperability Services Layer): پشتیبانی از خدمات تجاری مرتبط با سرویس های خارجی. (4) لایه داده(Data Layer): دسترسی به سیستم های خارجی مانند پایگاه داده ها.